Wetenschappers van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) en de KU Leuven hebben drie eiwitten geïdentificeerd die een belangrijke rol spelen bij de ziektes ALS en frontotemporale dementie. De eiwitten kunnen de basis vormen voor nieuwe therapieën tegen de ziektes. Dat heeft het VIB bekendgemaakt.

ALS en frontotemporale dementie (FTD) zijn twee ongeneeslijke ziekten waarbij hersencellen op een abnormale manier afsterven. In België lijden zo'n 1.000 mensen aan ALS en zo'n 4.000 aan FTD. Bij ALS gaat de spierfunctie van patiënten razendsnel achteruit, waardoor ze gradueel de controle over hun lichaam verliezen. FTD kenmerkt zich door het afnemen van cognitieve functies. Daardoor vertonen patiënten gedragsveranderingen en neemt de werking van hun geheugen af. 

Sommige mensen vertonen een overlap van symptomen van zowel ALS als FTD. Dit komt doordat beide aandoeningen veroorzaakt kunnen worden door een mutatie in het C9orf72-gen. Hoe deze mutatie precies tot de ziektes leidt, bleef tot nu toe onduidelijk. 

Een Leuvens onderzoeksteam onder leiding van professor Ludo Van Den Bosch (VIB-KU Leuven Centrum voor Hersen- en Ziekteonderzoek) heeft nu drie eiwitten kunnen identificeren die een rol spelen in het ziekteproces van ALS en FTD. Het gaat om de eiwitten NEK6, HNRNPK en RRM2.

"Deze bevindingen vormen zowel een wetenschappelijke als technische doorbraak op het gebied van dementieonderzoek", zegt professor Van Den Bosch. "Ons onderzoek draagt bij tot de ontrafeling van de ziektemechanismen van ALS en FTD en, hopelijk, tot het vinden van een remedie voor deze dramatische aandoeningen."

Een eerste ontdekking, over het eiwit NEK6, werd gedaan dankzij enkele nieuwe en unieke technologieën. Voor het eerst werd gebruikt gemaakt van een screening met CRISPR-Cas9 en menselijke stamcellen, een wereldprimeur. Door het onderdrukken van het eiwit NEK6 werd de DNA-schade in neuronen teruggedraaid en ging men de toxische effecten van de mutatie in het C9orf72-gen tegen. 

De onderzoekers vonden daarnaast dat de HNRNPK- en RRM2-eiwitten essentieel zijn om een antwoord te bieden op de DNA-schade die veroorzaakt wordt door de betreffende mutatie. Deze eiwitten activeren bij patiënten met genetische ALS en FTD kan dus een nieuwe therapeutische strategie vormen. 

"De NEK6-, HNRNPK-, en RRM2-eiwitten vormen veelbelovende doelwitten voor medicijnen voor ALS en FTD, maar eerst moeten we hun mechanismen verder begrijpen. Daarna is meer onderzoek nodig naar de ontwikkeling van betrouwbare NEK6-remmers en HNRNPK- en RRM2-activatoren", besluit professor Van Den Bosch.