Leuvense wetenschappers hebben een belangrijke doorbraak gerealiseerd in het begrijpen van de ziektemechanismen achter frontotemporale dementie en ALS. De onderzoekers ontdekten een eiwit dat andere eiwitten kan aanzetten tot verkeerd vouwen en samenklonteren.

Frontotemporale dementie en ALS (amyotrofische laterale sclerose) zijn beide neurodegeneratieve aandoeningen. Hersencellen van patiënten sterven geleidelijk aan af, met verschillende symptomen tot gevolg. Bij dementie is het verlies van cognitief denken en redeneren het belangrijkste symptoom, bij ALS gaat het om een verlies van motorische zenuwcellen, waardoor spierproblemen optreden.

Wetenschappers voeren al lang onderzoek naar de onderliggende oorzaken van de ziektes. Onderzoekers van het VIB-KU Leuven Centrum voor Hersenonderzoek hebben nu een nieuwe stap gezet in het ontrafelen ervan. De wetenschappers slaagden er in een eigen model in een kettingreactie van eiwitophoping te veroorzaken in menselijke zenuwcellen, wat sterk lijkt op wat er effectief gebeurt in de hersenen van patiënten met die ziekten. 

Zo vonden ze dat een bepaald eiwit, het eiwit TDP-43, andere eiwitten kan aanzetten tot verkeerd vouwen en samenklonteren. Bij ongeveer de helft van de mensen met frontotemporale dementie en bij vrijwel alle ALS-patiënten vonden ze deze TDP-43-ophopingen terug in de hersenen. 

"De eiwitklonters die we onder de microscoop zagen, leken sterk op die in de hersenen van patiënten", vertelt doctoraatsstudent Jens Rummens. "Bovendien werden normale TDP-43-eiwitten uit de celkern weggelokt, waardoor essentiële celprocessen verstoord raakten."

"Ons model toont zowel de opstapeling van TDP-43 in het cytoplasma (de inhoud van een cel zonder de celkern, red.) als het verlies ervan uit de celkern", zegt ook professor Sandrine Da Cruz. "Dat maakt het bijzonder waardevol, zowel om de ziekte beter te begrijpen als om potentiële geneesmiddelen te testen die het proces kunnen afremmen of stoppen."