Onderzoek naar een nieuwe behandeling van patiënten die hervallen van een hersentumor, geeft aan dat ze meer kans hebben om aanzienlijk langer te overleven. Het gaat dan heel specifiek over patiënten met glioblastoom, de meest frequente en tegelijk ook een erg kwaadaardige hersentumor. Bij herval van deze tumor is er geen enkele behandeling waarvan een levensverlengend effect is aangetoond.
Bij het fase-I-onderzoek in het UZ Brussel ondergaat de hervallende patiënt indien mogelijk eerst een operatieve ingreep om de tumor te verwijderen, waarna men overgaat tot zogenaamde Immune Checkpoint Inhibition. Daarbij wordt de immuuntherapie rechtstreeks in de hersenen toegepast, in de buurt van de verwijderde tumor of in de tumor zelf als deze niet kan worden verwijderd. De i mmuuntherapie activeert het immuunsysteem van de patiënt, dat dan wordt ingeschakeld om de tumorcellen van de extreem agressieve hersenkanker aan te vallen en op te ruimen.
"Er wordt al heel lang, maar met weinig of geen succes, onderzoek gedaan naar patiënten met een recidiverend glioblastoom", zegt professor en neurochirurg Johnny Duerinck van het UZ Brussel. "Dergelijke patiënten hebben, zodra ze de eerste keer een diagnose kregen dat ze een hersentumor hadden, in principe eerst de bestaande standaardbehandeling gekregen, met operatie gevolgd door radiotherapie en chemotherapie. De kans op herval blijft dan erg groot. En voor die hervallende patiënten was er tot nu weinig hoop."
Via de bloedbaan toegediende immuun checkpoint inhibitie, die voor andere kankers zoals melanomen of longkanker goed werken, zijn voor een hersentumor zeer weinig efficiënt. "Als je het immuunsysteem wil activeren tegen de hersentumor, moet je een combinatie van moleculen toedienen en dit geeft te veel toxiciteit bij patiënten met een glioblastoom. Lokale toediening kan dit probleem vermijden, en heeft ook nog bijkomende immunologische voordelen", aldus Duerinck.
Het is mede daardoor de allereerste keer dat een experimentele behandeling een hoopvol resultaat geeft. Daar waar mensen die hervallen van een hersentumor erg weinig kans hebben om te overleven - de overlevingskans is niet groter dan hooguit 25 procent na een jaar, de meeste patiënten sterven binnen een termijn van enkele maanden -, lijkt de nieuwe therapie bij sommige aan te slaan met een beloftevolle ziektevrije overleving als gevolg. Ze werd in een eerste fase getest bij 27 patiënten, van wie na één jaar nog 58 procent in leven was.
"Bij een aantal patiënten die van bij de start hebben deelgenomen aan ons onderzoek, zijn er zelfs met twee jaar overleving en twee in hun derde jaar overleving zonder herval", zegt Duerinck. "Ook al gaat het om een klein aantal patiënten, vinden we deze eerste langetermijnresultaten hoopgevend en beduidend beter dan wat we voorheen bereikten in voorgaande studies, zegt Duerinck. "Het is voor ons de drijfveer om verder te bouwen op deze studieresultaten. De therapie is momenteel al uitgebreid naar patiënten bij wie de hersentumor na herval niet meer operatief verwijderd kan worden. Voorwaarde is wel dat ze bij de eerste diagnose een operatie hebben ondergaan en dat ze geen cortisonebehandeling volgen. Bij die patiënten gaan we de immuuntherapi e meerdere keren lokaal in de hersenen toedienen via een katheter in het hoofd, die verbonden is aan een onderhuids ingeplant reservoir. In de nabije toekomst zullen ook dendritische cellen worden toegevoegd aan de lokale behandeling."
Het onderzoek werd mogelijk met steun van de Stichting tegen Kanker en van fondsenwerving door patiënten. "Nu zijn we Kom op Tegen Kanker dankbaar dat zij ons onderzoek mee verder ondersteunen", zegt Duerinck. "Ze hebben een bedrag van 638.800 euro toegekend waarmee we in een volgende fase van het onderzoek immuuntherapie zullen combineren met dendritische celtherapie om de tumorcellen te bestrijden. In een latere fase gaan we ook bekijken of de behandeling nuttig kan zijn bij de eerstelijnsbehandeling van hersentumoren."
De onderzoeksresultaten werden voorgesteld tijdens het jaarlijks SNO-congres (Society of Neuro-Oncology) in Phoenix (Arizona, VS). Professor Johnny Duerinck maakt deel uit van het onderzoeksteam van professor Bart Neyns, diensthoofd Medische Oncologie in het UZ Brussel, die de voorbije jaren al meerdere successen boekte met andere kankerbehandelingen.
