Tot en met 15 december loopt in ZAS PZ Stuivenberg ‘Van Sano tot nu’ . Deze tentoonstelling met kunstwerken van Koen Broucke geeft een overzicht van de evolutie van de psychiatrische zorg sinds de vernieuwende praktijkontwikkeling van dr. Frits Sano tot nu. Centraal daarin staat het Stuivenberggasthuis.  

Dr. Sano stond aan de wieg van aparte opvang voor mensen met mentale problemen. Een belangrijk kantelmoment was de oprichting van opvang voor alcoholici. Voorwerpen en documenten uit de omvangrijke collectie en het archief van het Lambotte Museum voor de Geschiedenis van de Gezondheidszorg illustreren de historische evolutie. 

Erkenning van psychiatrische patiënten als zieken  

De tentoonstelling gaat in op de veelzijdigheid van dr. Sano als wetenschapper, kunstenaar en Vlaams activist. Ze belicht ook zijn opleiding, periode als internist in het  Stuivenbergziekenhuis en het ontstaan van de psychiatrische zorg op de site.

In een tweede deel wordt de evolutie van de psychiatrie besproken sinds 1950, met eerst de erkenning van psychiatrische patiënten als zieken. Ook de nieuwe visie op psychiatrische ziektebeelden en de herstelvisie wordt uitgebreid toegelicht. Vervolgens is er aandacht voor de uitbouw sinds 2010 van de psychiatrische dienst Stuivenberg in een grootstad met een breed gamma aan mogelijkheden. Vanuit een stepped care-model ​ (getrapte zorg, met de visie om patiënten zo weinig mogelijk op te nemen) is er zorg op maat in zowel het ziekenhuis als buiten het ziekenhuis.

Aan de basis van georganiseerde opvang geestelijke problemen

Dr. Sano ligt aan de basis van georganiseerde opvang voor mensen met geestelijke problemen. Hij publiceerde artikels waaruit bleek dat in Antwerpen een groot gebrek was aan gepaste opvang voor hen. Het bestaande zinnelozengesticht in de Sint-Rochusstraat, gebouwd in de 16e eeuw, kon toen geen adequate opvang meer bieden voor geesteszieken. Dat kwam niet alleen door de bevolkingsaangroei in die periode, maar ook door de uitbreiding van het aantal mensen met een alcoholprobleem. De vele alcoholici werden in de ziekenhuizen verpleegd of in gevangenissen opgesloten. 

Veel steden richtten daarom een zogenaamd ‘asile provisoire’ in. Daar mochten zieken slechts enkele dagen verblijven. Dr. Sano argumenteerde dat grotere steden, zoals Antwerpen, een ‘asile dépot’ moesten hebben waar patiënten langer konden verblijven. Een accommodatie waarbij herstellende zieken na hun ontslag uit het ‘asiel’ opgevolgd moesten worden door de psychiater.  

In juli 1899 maakte hij een ontwerp om hiervoor een paviljoen in te richten: een   mannenpaviljoen en administratief paviljoen aan de Boerhaavestraat, een vrouwenpaviljoen in de tuin. Er was plaats voor in totaal twintig mannen en veertien vrouwen.  

Over Frits Sano 
Dr. Sano publiceerde veelvuldig over het onderzoek naar zenuwen en hersenen. Hij was ook een van de stichters van het Tijdschrift voor Verpleegkunde en bekommerde zich om de professionele opleiding van verpleegkundigen. Hij stelde aan het Bestuur der Burgerlijke Godshuizen voor om een verpleegopleiding in het ziekenhuis te organiseren. In 1902 was hij medestichter van de school voor ziekenverpleging in het Gasthuis Stuivenberg, waar hij een aantal jaren de functie van leraar en vervolgens eerste rector op zich nam.    

Tijdens WO I vluchtte dr. Sano naar Londen. Na de oorlog keerde hij terug in 1919 en werd aangesteld als hoofdarts en directeur van de Rijkskolonie voor geesteszieken in Geel. Aan de hand van de ontwikkelingsperiode in Geel wordt een beeld geschetst van de naoorlogse evoluties van de psychiatrische zorg en van de erfenis van dr. Sano.

Bezoekers zijn welkom op woensdag en zondag van 14 tot 16 uur. Groepsrondleidingen zijn mogelijk op aanvraag. De tentoonstelling is gratis te bezoeken. Ze is een samenwerking tussen Museum Lambotte en ZAS PZ Stuivenberg.