Een wetsvoorstel van Kamerleden Laurence Hennuy (Ecolo-Groen) en Kathleen Pisman (Ecolo-Groen, foto) bepleit om de component geestelijke gezondheid te integreren in de eerste-hulpopleiding, niet als een optionele module maar als een integraal onderdeel van de opleiding. Dat kan door de Codex over het welzijn op het werk aan te passen.

Meer bepaald gaat het om de wijziging van Boek I, Titel 5,  van de Codex, voor wat betreft de eerste hulp  aan werknemers die het slachtoffer zijn  van een ongeval of die onwel geworden zijn, met het oog op de toevoeging van een module over eerste hulp bij geestelijke gezondheid.

De Kamerleden lichten hun initiatief als volgt toe, verwijzend naar het hoge aantal zelfdodingen in ons land: “Hoewel de preventie van zelfdoding een belangrijke prioriteit is, moet er ook rekening worden gehouden met de preventie van handicaps die verband houden met psychische aandoeningen. Geestesziekten kunnen een impact hebben op iemands opleiding, werk en sociale relaties en kunnen een belangrijke oorzaak zijn van invaliditeit. Mensen die lijden aan psychische stoornissen hebben een bovengemiddelde ongeschiktheids- en sterftegraad. Ter illustratie, mensen met een ernstige depressie of schizofrenie hebben 40 tot 60 % meer kans dan de algemene bevolking om vroegtijdig te sterven, als gevolg van lichamelijke gezondheidsproblemen die vaak onbehandeld blijven (kanker, hart- en vaatziekten, diabetes of HIV-infectie) en zelfdoding.”

Ze schetsen ook de aanzienlijke economische impact van geestelijke gezondheidsproblemen. “In 2015 vertegenwoordigden de indirecte kosten verbonden aan geestelijke gezondheidsproblemen op de arbeidsmarkt 2,30 % van het Belgische bruto binnenlands product (bbp), het hoogste percentage onder de lidstaten van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO, 2018).”

Geen afname stigmatisering

“Nu de medische begeleiding en de zorgtechnieken de afgelopen dertig jaar aanzienlijk zijn geëvolueerd, nu patiënten grotendeels ambulant worden behandeld en niet langer in ziekenhuizen worden “opgesloten”, en nu de covidcrisis de kwestie van de geestelijke gezondheid weer onder de aandacht heeft gebracht, hadden we kunnen verwachten dat er een afname zou zijn van stereotype, onjuiste en achterhaalde voorstellingen van mensen die lijden aan psychiatrische stoornissen of geestelijke beperkingen. Dat is echter niet het geval”, luidt het nog.

Ze verwijzen ook nog naar de stigmatisering van mensen die in de ggz belanden, vooral door een gebrek aan kennis: “Sociale voorstellingen van patiënten die bijvoorbeeld aan schizofrenie, depressie of bipolaire stoornis lijden, associëren die mensen met kenmerken en “typisch” gedrag waarvan we stereotiep geloven dat ze waar zijn. De volgende vooroordelen worden vaak opgemerkt: “depressieve mensen zijn zwak van karakter, bipolairen en schizofrenen zijn allemaal onvoorspelbaar en gewelddadig, autistische mensen zijn teruggetrokken en niet in staat tot empathie”. Dat leidt tot gevoelens van schaamte, schuld, minderwaardigheid.

De oplossing: de component geestelijke gezondheid integreren in de eerstehulpopleiding, niet als een optionele module maar als een integraal onderdeel van de opleiding. Net zoals fysieke eerste hulp wordt verleend totdat een medische behandeling kan worden verkregen, is het onderdeel geestelijke gezondheid niet bedoeld om verzorgers op te leiden, maar eerstehulpverleners te leren hoe ze zich op de juiste manier moeten gedragen bij mensen die lijden aan psychische stoornissen. Een specifieke cursus “Mental Health First Aid (MHFA)”, ontwikkeld in 2001 in Australië, bestaat al in België en werd uitgerold door het Rode Kruis “Eerste hulp bij psychische problemen (EHBP)”.

Vanaf 1 januari 2025

Dit artikel wijzigt artikel I.5-10 van de Codex over het Welzijn op het Werk, zodat de opleidings- en bijscholingscursussen over de basiskennis en -vaardigheden van eerstehulpverleners die door werkgevers worden georganiseerd, een vierde doelstelling bevatten, namelijk geestelijke gezondheid. Volgens het wetsvoorstel moeten de nieuwe regels op 1 januari 2025 van kracht worden, zodat de inhoud van het onderwijs, het lesmateriaal en de organisatie van de opleiding kunnen worden aangepast.