Tijdens een controle met 'mystery shoppers' afgelopen zomer bleek dat bijna negen op de tien van de gecontroleerde handelszaken alcoholhoudende dranken verkochten aan minderjarige testkopers. In handelszaken voor tabaksproducten was bijna 70 procent in overtreding. De FOD Volksgezondheid maakte de cijfers zopas bekend. Minister Vandenbroucke dreigt in een reactie met boetes en mogelijke sluiting voor wie herhaaldelijk en bewust de regels negeert.

De zomercampagne met 'mystery shoppers' werd nochtans op voorhand aangekondigd aan de sector. Tijdens de controles probeerden jongeren van 15, 16 en 17 jaar oud tabaksproducten en alcohol aan te kopen, terwijl een ervaren controleur van de FOD Volksgezondheid anoniem toekeek. De jongeren mochten daarbij niet liegen over hun leeftijd, moesten ook kleding dragen die paste bij hun leeftijd en mochten de aangekochte goederen niet consumeren.

Uit de resultaten van de campagne blijkt dat van de 1.104 gecontroleerde handelszaken voor tabaksproducten 69,4 procent in overtreding was, terwijl 89,5 procent van de 764 gecontroleerde handelszaken alcoholhoudende dranken verkocht aan minderjarige testkopers.

De controle op de verkoop van alcohol aan minderjarigen is nog minder streng dan die op de verkoop van tabaksproducten, komt ook uit de cijfers naar voren. Bij de aankoop van alcohol werd slechts in 13,2 procent van de gevallen gevraagd naar de leeftijd en in slechts 4,9 procent naar het leeftijdsbewijs van de jonge kopers. Bij de verkoop van tabaksproducten was dat respectievelijk 29,8 procent en 12,8 procent.

Ook blijkt dat 15-jarigen even gemakkelijk tabaksproducten en sterkedrank konden kopen als 16- en 17-jarigen. Van de verschillende types handelszaken doet de horeca het het slechtst met een inbreukpercentage van 96,5 procent.

Veel recidivisten

Opvallend is daarnaast, zegt de FOD, dat handelaars die eerder in de fout gingen, bij een nieuwe controle bijna nooit leeftijdscontroles toepassen. Het percentage recidivisten is zeer hoog. 

"We stellen tijdens de controles vast dat 15-jarigen geen enkel probleem hebben om aan sterkedrank te geraken. Ook voor tabaksproducten, waarvan iedereen overtuigd is van de schadelijke effecten voor jongeren, zijn de cijfers slecht. Op dit moment zijn onze jongeren niet voldoende beschermd tegen de gevaren van alcohol en tabak", zegt Paul Van Den Meerssche, hoofd Inspectiedienst van de FOD Volksgezondheid.

De FOD noemt de controles met 'mystery shoppers' donderdag dan ook onmisbaar om handelaars het verkoopverbod te doen naleven. Dat blijkt ook als de cijfers vergeleken worden met het inbreukpercentage van de controles uitgevoerd door de Inspectiedienst. In 2023 bedroeg dat voor alcohol 6 procent en voor tabaksproducten 8,3 procent. 

Alle gecontroleerde zaken hebben een brief ontvangen met de resultaten van de controles. Ze kregen voorlopig geen boetes, aangezien het doel van de campagne was om het probleem in kaart te brengen en te sensibiliseren. Deze zomer staat een nieuwe campagne met 'mystery shoppers' gepland. De FOD zal daarbij strenger optreden tegen recidivisten.

Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) noemt de cijfers in een reactie "absoluut onaanvaardbaar". "Dat ook het recidivisme enorm hoog ligt is hemeltergend", zegt de minister. "We zullen in de toekomst bij het vaststellen van inbreuken bij mystery shopping meteen overgaan tot sanctionering wanneer dat passend is. Zo voorzien we enerzijds boetes en anderzijds mogelijke sluitingen van 1 uur tot 30 dagen, na herhaaldelijk bewust negeren van de regels."